نظریات و مکتوبات موسیقیدانان ایرانی در قرون میانی دارای دقایق و ظرایفی است که علاوه بر بهره‌های فنی ‌ـ‌ موسیقایی می‌تواند برای پژوهشگران دیگر رشته‌های علوم انسانی نیز دارای اهمیت علمی باشد و در مواردی روشنگر ابهامات تاریخی و مسائل میان‌رشته‌ای است. نظر به جایگاه علم موسیقی در طبقه‌بندی علوم دورۀ اسلامی، موسیقی یکی از زمینه‌های مورد اقبال دانشمندان ایرانی بوده است و در این باب نظریه‌پردازی‌های متنوع و مبسوطی شده است که به رغم اصول و مبانی مشترک، هریک دارای وجوه منحصری هستند.

در این دوره ابتدا مختصات و ویژگی‌های نحله‌های شناخته شدۀ رساله‌نویسی موسیقی معرفی و در پی مصادیق آن در متن رسالات کهن تبیین و تحلیل خواهد شد.